با داغ شدن بحث پیرامون لایحه «مقابله با انتشار محتوای خبر خلاف واقع در فضای مجازی»، کاربران خبرآنلاین به یک نظرسنجی درباره میزان اعتمادشان به فضای مجازی برای دریافت اخبار پاسخ دادند؛ نظراتی که طیفی وسیع از اعتماد کامل تا بی‌اعتمادی مطلق را شامل می‌شود و در عین حال از دغدغه‌های عمیق‌تری در جامعه پرده برمی‌دارد.

فضای مجازی، منبع اول یا آخر خبر؟

برای برخی کاربران، فضای مجازی تنها منبع دریافت اطلاعات روزمره است. آنها می‌گویند اخبار را از منابع گوناگون در شبکه‌های اجتماعی، خبرگزاری‌های آنلاین و حتی رسانه‌های خارجی دنبال می‌کنند و از ابزارهای راستی‌آزمایی بهره می‌برند:

• «تمام اخبار و اطلاعات حتی تحلیل‌ها، سرگرمی و سوالات کاری‌ام را از منابع فضای مجازی معتبر می‌گیرم و نسبت به صحت آنها حساسیت دارم» 
• «با تنوع منابع و مقایسه سریع اطلاعات، می‌شود حقیقت را تشخیص داد. فضای مجازی، سریع‌ترین و دسترس‌ترین رسانه امروز است.»

بی‌اعتمادی به رسانه‌های رسمی

یکی از محورهای پرتکرار نظرات، بی‌اعتمادی به صدا و سیما به عنوان رسانه رسمی کشور است. کاربران این موضوع را علت اصلی مراجعه به فضای مجازی می‌دانند:

• «اگر اخبار را فقط از صداوسیما دنبال می‌کردیم، الان بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا بودیم، نه درگیر بحران آب و برق و گاز!»
• «ترجیح می‌دهم از بقال سر کوچه خبر بگیرم تا تلویزیون!»
• «اخبار صداوسیما تک‌بعدی، سانسورشده و بی‌عدالته، برای همین سمت فضای مجازی می‌ریم.»

فضای مجازی: تردیدها، تصحیح‌ها، تحلیل‌ها

در مقابل، برخی کاربران نسبت به محتوای منتشرشده در فضای مجازی هم نگاه انتقادی دارند. آن‌ها هشدار می‌دهند که انتشار گسترده اطلاعات نادرست و شایعه، نیازمند سواد رسانه‌ای و تفکر نقادانه است.

• «صد درصد اعتماد دارم، ولی با تکیه بر سواد رسانه‌ای و راستی‌آزمایی.»
• «فضای مجازی اگر اشتباه هم بگه، خودش تصحیح می‌کنه. ولی در صداوسیما هیچ‌وقت اشتباهاتش تصحیح نمی‌شن.»

برخی هم فضای مجازی را صرفاً محل «جنگ روایت‌ها» می‌دانند و اعتماد به آن را «توهم آزادی» می‌خوانند.

پشت این نظرات چه می‌گذرد؟

نکته قابل توجه آن است که بیشتر پاسخ‌دهندگان فضای مجازی را با وجود همه چالش‌ها، مفیدتر و شفاف‌تر از رسانه‌های رسمی می‌دانند. از دید بسیاری، این فضا بستری برای صدای مردم، تنوع دیدگاه‌ها و امکان تحلیل آزادانه است.

• «از زمان ایجاد فضای مجازی، بیشترین آگاهی ملت از عملکرد دستگاه‌های کشور حاصل شده. اگر فقط اخبار رسمی بود، بسیاری حقایق گفته نمی‌شد.»
• «همین که الآن در این فضا نظرت را می‌نویسی یعنی به اثرگذاری‌اش باور داری.»

در چنین فضایی، تصویب لایحه مقابله با انتشار اخبار خلاف واقع، به نگرانی‌هایی درباره محدودسازی دسترسی اطلاعاتی دامن زده است. حالا پرسش کلیدی این است: آیا این لایحه قرار است راهی برای ارتقای کیفیت خبر باشد یا گامی در مسیر محدودسازی جریان آزاد اطلاعات؟

۲۲۷۲۲۷